PROBLEMY ZWIĄZANE Z DOCHODZENIEM ODSETEK OD ŚWIADCZEŃ ODSZKODOWAWCZYCH

Świadczenia odszkodowawcze – odsetki

W sprawach, w których towarzystwo ubezpieczeń odmówiło wypłaty świadczenia odszkodowawczego lub wypłaciło świadczenie zaniżone, osoby poszkodowane coraz częściej decydują się dochodzić swych praw na drodze sądowej. Wiąże się to nie tylko z obowiązkiem precyzyjnego wskazania i udowodnienia dochodzonego roszczenia, ale też z koniecznością odpowiedniego sformułowania żądania w zakresie odsetek. Jest to o tyle istotne, że przy rzetelnym prowadzeniu postępowania pozwala na uzyskanie dodatkowej kwoty stanowiącej często znaczną część roszczenia głównego.

Kierując się wieloletnim doświadczeniem Kancelarii Adwokata Roberta Ofiara, wytypowane zostały cztery najbardziej problematyczne kwestie związane z dochodzeniem odsetek. Odnoszą się one do sytuacji, w której po drugiej stronie mamy do czynienia z profesjonalistą, tj. towarzystwem ubezpieczeń lub Ubezpieczeniowym Funduszem Gwarancyjnym, zwłaszcza w zakresie dochodzenia:

1. odszkodowań za wypadki komunikacyjne;
2. odszkodowań za błędy medyczne;
3. odszkodowań za wypadki przy pracy.

Jakich odsetek można dochodzić?

Przed wejściem w życie nowelizacji z dnia 9 października 2015 roku sytuacja w tym zakresie była dosyć jasna. W przypadku, kiedy wysokość odsetek nie wynikała wprost z treści zobowiązania (np. z umowy zawartej z ubezpieczycielem) lub z konkretnego przepisu szczególnego, poszkodowanemu należały się odsetki ustawowe, których wysokość określona była stosownym rozporządzeniem. W znacznej części spraw odszkodowawczych, należało więc dochodzić odgórnie określonych odsetek ustawowych.

Od 1 stycznia 2016 roku sytuacja ta uległa jednak zmianie. Ustawodawca dokonał zróżnicowania odsetek ustawowych na kapitałowe odsetki ustawowe (uregulowane w art. 359 § 2 k.c.) oraz odsetki ustawowe za opóźnienie (uregulowane w art. 481 § 1 k.c.). Odsetki te, pomimo wspólnego uregulowania ustawowego, zdecydowanie różnią się od siebie (m.in. zakresem zastosowania oraz wysokością). W przypadku znacznej części spraw odszkodowawczych możliwe będzie dochodzenie  zarówno  kapitałowych odsetek ustawowych, jak i odsetek ustawowych za opóźnienie. Ważne jest więc, aby dokonać odpowiedniego wyboru i precyzyjnie określić żądanie związane z odsetkami (często dokonując podziału czasowego pomiędzy określone rodzaje odsetek). Wybór ten będzie miał natomiast wymierne skutki finansowe, gdyż odsetki ustawowe za opóźnienie są wyższe od tych kapitałowych (obecnie wynoszą odpowiednio 7 i 5 %).

Od kiedy można zacząć naliczanie odsetek?

Obok określenia rodzaju dochodzonych odsetek, konieczne jest również wskazanie i odpowiednie uzasadnienie momentu, od którego powinny one zostać naliczane. Z uwagi na różnorodność poglądów prezentowanych przez orzecznictwo oraz złożoność spraw odszkodowawczych, nie jest to jednak zadaniem łatwym. W praktyce spotkać się więc można m.in. z trzema poniższymi sytuacjami:

1. sąd zasądza odsetki od dnia, w którym upłynął termin na wydanie decyzji w postępowaniu likwidacyjnym;
2. sąd zasądza odsetki od dnia, w którym pozwanemu doręczono pozew;
3. sąd zasądza odsetki od dnia, w którym wydany został wyrok.

Pierwszy z przedstawionych wariantów jest zgodny z obecnie prezentowanym stanowiskiem doktryny oraz judykatury. Jest on również zdecydowanie najkorzystniejszy dla poszkodowanego (różnica między wskazanymi powyżej datami może bowiem wynieść nawet kilka lat). Żeby można było mówić o jego zastosowaniu, konieczne jest jednak spełnienie kilku warunków. Sąd musi bowiem dojść do przekonania, że już od chwili zgłoszenia szkody, ubezpieczyciel dysponował informacjami i materiałami pozwalającymi na wydanie decyzji tożsamej z treścią wyroku. Dlatego kluczowe jest, żeby już od samego początku postępowania likwidacyjnego było ono prowadzone w sposób rzetelny i kompleksowy.

Co w sytuacji, gdy w pozwie nie było zawartego roszczenia o odsetki?

Aby Sąd mógł w ogóle rozważyć zasadność dochodzonych odsetek niezbędne jest, żeby żądanie ich zasądzenia zostało wprost sformułowane przez poszkodowanego – zarówno rodzaj odsetek, jak i moment od którego są one dochodzone. Wniosek o zasądzenie odsetek może zostać zawarty nie tylko w pozwie, ale też w innym, późniejszym piśmie procesowym lub ustnie na rozprawie. Konieczne jest jednak, aby zostało to dokonane przed zamknięciem przewodu sądowego na ostatniej rozprawie. W przypadku braku takiego wniosku Sąd przyjmuje bowiem, że Powód wcale nie dochodzi odsetek, a więc odstępuje od ich zasądzania.

W sytuacji, w której brak było opisanego wcześniej żądania i zapadł już wyrok, nadal możliwe jest otrzymanie odsetek. Jest to jednak o tyle problematyczne, że wiąże się z koniecznością wszczęcia i przeprowadzenia kolejnego, często kilkuletniego, postępowania sądowego. Z tego powodu bardzo ważne jest, żeby roszczenie takie zostało odpowiednio sformułowane już w toku wyjściowego postępowania sądowego.

Czy możliwe jest dochodzenie odsetek w przypadku niewywiązania się z ugody?

Ugodowe zakończenie sprawy nie wyklucza możliwości dochodzenia odsetek. W przypadku, kiedy towarzystwo ubezpieczeń nie zachowało terminu na wywiązanie się z zawartej ugody i spóźniło się z wypłaceniem świadczenia, to możliwe jest żądanie stosownych odsetek. Przy czym nie ma znaczenia czy obowiązek zapłaty odsetek wynika z treści podpisanej ugody (tak Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 2 października 1969 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III CR 508/69).